Φρίντα Κάλο: «Τι να τα κάνω τα πόδια όταν έχω φτερά για να πετάξω;

   Δρ  Στέλλα Μουζακιώτου    

 
Ιστορικός Τέχνης

                              Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο

                                 & Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

   Επιμελήτρια Εκθέσεων

                  

                                                                      stellamouzak@yahoo.gr

                                                                                                    

                                                                                                

«Η Τέχνη είναι ένας ελιγμός ευτυχίας ώστε να υπάρχουμε κάπως αναπαυτικά δυστυχισμένοι…»   

Διαβάζοντας αυτά τα λόγια του Νίκου Καρούζου, μας έρχεται επίμονα στη σκέψη η επαναστατική Φρίντα Κάλο (εικ.1), η ζωγράφος που επηρεάστηκε από τη μεξικανική παράδοση αλλά και το ρεαλισμό, το συμβολισμό και τον υπερρεαλισμό. Είναι η καλλιτέχνης την οποία οι φεμινίστριες την έχουν λάβαρό τους, διότι είναι η μοναδική γυναίκα μέσα στον ωκεανό των ανδρών ζωγράφων. Οι ομοφυλόφιλοι τη θαυμάζουν, διότι είναι ένα πρόσωπο του περιθωρίου που κατόρθωσε και ξεπέρασε όλα τα εμπόδια, σε πείσμα του κατεστημένου… και τέλος,  οι κομμουνιστές τη λατρεύουν, διότι υπήρξε δική τους.

 

Η Κάλο θα αποφασίσει να αλλάξει τη χρονολογία της γέννησής της, ώστε να συμπίπτει με την έναρξη της Επανάστασης στο Μεξικό, το 1910, ενώ σύμφωνα με πηγές, η εβραϊκή καταγωγή του πατέρα της ήταν εφεύρημα που εξυπηρετούσε το αντιναζιστικό πνεύμα της κομμουνίστριας ζωγράφου.

 

Επίσης, σε ηλικία έξι ετών, η Φρίντα θα προσβληθεί από πολιομυελίτιδα, που θα την αφήσει με το ένα της πόδι μικρότερο από το άλλο και σημαντικά κινητικά προβλήματα. Με σκοπό να σπουδάσει ιατρική, εισέρχεται το 1922 στο Εθνικό Προπαρασκευαστικό Σχολείο της Πόλης του Μεξικό, όπου συναντά για πρώτη φορά τον Ντιέγκο Ριβέρα, που ζωγράφιζε μια τοιχογραφία στο αμφιθέατρο της σχολής.

 

 

Στα δεκαοκτώ της χρόνια, ένα τρομερό ατύχημα θα την αναγκάσει να υποστεί τουλάχιστον τριάντα εγχειρήσεις, καθηλώνοντάς την στο κρεβάτι για χρόνια. Δεν θα απαλλαγεί ποτέ από τον πόνο, ούτε θα μπορέσει να αποκτήσει παιδιά. Αναρρώνοντας, ξεκινά μαθήματα ζωγραφικής. Το 1929 θα δείξει τα έργα της στον Ντιέγκο Ριβέρα και την ίδια χρονιά θα παντρευτούν. Η σχέση της με το Ριβέρα θα είναι σχέση ζωής, αφού αλλάζει εμφάνιση υιοθετώντας το ντύσιμο των ιθαγενών Τεχουάνα, που θα γίνει το σήμα κατατεθέν της, ενώ αλλάζει σταδιακά και τον τρόπο που ζωγραφίζει. Παραμένει δίπλα του παρότι και οι δύο έχουν εραστές – ο Λέον Τρότσκι είναι ο πιο διάσημος δικός της, ενώ ανάμεσα στις ερωμένες του ζωγράφου συγκαταλέγεται και η μικρότερη αδελφή της Φρίντα, Κριστίνα.

 

Σύμφωνα με τη βιογραφία της, «Ανάμεσα στη μέρα που η Φρίντα συνάντησε τον Ντιέγκο και ψιθύρισε εκείνη την αλλόκοτη υπόσχεση που ηχούσε μάλλον σαν αλόγιστη πρόσκληση και στη μέρα του γάμου τους είχαν περάσει μόλις τέσσερα χρόνια. Στο μεταξύ, είχε μεσολαβήσει το ατύχημα, ο διαμελισμός του καλοκαμωμένου της κορμιού, οι αποτυχημένες επεμβάσεις, οι γύψοι και οι νάρθηκες, η θαυμαστή ανάρρωσή της, που τη θέλησε και την κατάφερε με τη λυσσασμένη αγάπη της για τη ζωή. Η Φρίντα δεν γαντζωνόταν στη Ζωή από τον φόβο για τον Θάνατο… δεν «ήθελε» να ζήσει, αλλά «ζούσε» σε πείσμα της μοίρας, έχοντας επίγνωση καθημερινά ότι αναλώνεται γοργά σαν το λαμπάδιασμα που λάμπει εκτυφλωτικά σε σχέση με το αργοσβήσιμο της ανθρακιάς….»

 

«Ο ελέφαντας και η περιστέρα», όπως είχε περιγράψει το ζευγάρι η μητέρα της Φρίντα Κάλο, θα χωρίσουν το 1939 για να ξαναπαντρευτούν έναν χρόνο αργότερα. Η υγεία της ζωγράφου συνεχώς επιδεινώνεται, οι πίνακές της έχουν πρωταγωνίστρια την ίδια και τις πληγές της, ενώ αναζητά καταφύγιο στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Σκέπτεται συνεχώς την αυτοκτονία αλλά δεν το αποφασίζει για χάρη του Ριβέρα: «Η ματαιοδοξία μου, που με κάνει να νομίζω ότι μπορεί να του λείψω», όπως γράφει στο ημερολόγιό της, τη συγκρατεί.

 

Παρότι ο Αντρέ Μπρετόν, ο θεωρητικός του Υπερρεαλισμού,  θα ενθουσιαστεί με τη δουλειά της και θα την καλέσει να εκθέσει τα έργα της στο Παρίσι, περιγράφοντάς την ως «αυτοδίδακτη σουρεαλίστρια», η ίδια δεν θα αποδεχτεί τον τίτλο. «Δεν ζωγραφίζω όνειρα ή εφιάλτες, αλλά τη δική μου πραγματικότητα» θα τονίσει. Έτσι, συχνά απεικονίζει τον εαυτό της με σπασμένη σπονδυλική στήλη… καρφωμένη παντού (εικ.2). Ή άλλες φορές ως πληγωμένο ελάφι (εικ.3).

Το 1953 θα πραγματοποιηθεί η πρώτη της ατομική έκθεση στην Πόλη του Μεξικό, ενώ η ίδια βρίσκεται στο νοσοκομείο. Φτάνει στα εγκαίνια με ασθενοφόρο και ξαπλωμένη σε ένα κρεβάτι στο κέντρο της αίθουσας συζητά με τους επισκέπτες. Λίγους μήνες αργότερα, στις 13 Ιουλίου 1954, πεθαίνει από πνευμονική εμβολή, σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή. Υπερβολική δόση ηρεμιστικών, θα είναι η ανεπίσημη και ανεπιβεβαίωτη, μέχρι σήμερα, φήμη.

 

Πέθανε η «Φρίντα Κάλο, καλλιτέχνης, γυναίκα του Ντιέγκο Ριβέρα» θα γράψουν οι New York Times για τη ζωγράφο που, όσο ζούσε, το πάθος της επισκίασε την τέχνη της. Τίποτα, τότε, δεν προμήνυε ακόμα τη μετά θάνατον δόξα που θα ακολουθούσε. Τον Μάιο του 2006, η αυτοπροσωπογραφία της, Roots (1943), πουλήθηκε για 5,62 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία των Sotheby's στη Νέα Υόρκη (εικ.4)….