Η Αθήνα της Πρωτοχρονιάς άλλοτε

Η Αθήνα της Πρωτοχρονιάς άλλοτε

Του ΛΑΖΑΡΟΥ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ

 

Δεκαετία του ’50, Παραμονή της Πρωτοχρονιάς: Η κλήρωση του Λαχείου Συντακτών, το πολιτικό κλίμα, ο αμερικανικός παράγων, ο βασιλεύς, τα θέατρα, οι κινηματογράφοι, το ματς της Λεωφόρου και το τέιον των δεκαπέντε χιλιάδων δραχμών…

Του ΛΑΖΑΡΟΥ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗ

Παραμονή Πρωτοχρονιάς 1951 προς 1952: Τα κομμάτια μιας βαθύτατα διχασμένης και... ρημαγμένης Ελλάδας προσπαθούσε να συμμαζέψει ο στρατηγός Πλαστήρας, ηγούμενος ενός ανομοιογενούς κυβερνητικού συνασπισμού των δυνάμεων του Κέντρου. Ο αμερικανικός παράγων, με επικεφαλής τον σταθμάρχη της CIA στην Αθήνα, τον Eλληνοαμερικανό Τομ Καραμεσίνη, αλώνιζε τη χώρα και διάβρωνε κάθε υπόλειμμα δημοκρατικού θεσμού.

Οι εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου εκείνης της χρονιάς είχαν δώσει μια οριακή υπεροχή εδρών στο Κέντρο, αλλά και εκείνο στηριζόταν σε τρεις συνιστώσες: Στην Κεντροαριστερά του Πλαστήρα, στη φιλο-ανακτορική του Σοφοκλή Βενιζέλου (που πολεμούσε τα μέτρα ειρηνεύσεως και την πολιτική εθνικής συμφιλίωσης του στρατηγού) και στην... εξαφανισμένη του Γεωργίου Παπανδρέου, αφού το κόμμα του και ο ίδιος προσωπικά απέτυχαν να εκπροσωπηθούν σε κείνη τη Βουλή.

Τελικά, ο Σοφοκλής (ο «αχθοφόρος ενός μεγάλου ονόματος» κατά τον μετέπειτα «Γέρο της Δημοκρατίας») ενέδωσε ύστερα από κυοφορία 45 και... ημερών και την παραμονή της εθνικής εορτής (27 Οκτωβρίου) ορκίστηκε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Πλαστήρα -μιας κυβέρνησης που είχε «ξύλινα» πόδια, αφού το Παλάτι τοποθέτησε ως υπουργό Άμυνας τον εκλεκτό του, τον ναύαρχο Σακελλαρίου.

Μάλιστα, κατείχε θέση-κλειδί, αφού ήταν σε εξέλιξη οι ανακρίσεις για την παραστρατιωτική οργάνωση ΙΔΕΑ (Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών), που έδινε τα πάντα για την αναρρίχηση του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στρατάρχη Παπάγου, στην εξουσία...

Και ενώ αυτά συνέβαιναν στην Ελλάδα (της οικονομικής ανέχειας), στην Κορέα εμαίνετο ο πολιτογραφηθείς ως «ξεχασμένος πόλεμος» και ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσόρτσιλ πήγαινε για Πρωτοχρονιά -και συνομιλίες με τον πρόεδρο Χάρι Τρούμαν- στην Ουάσιγκτον, η Αθήνα προσπαθούσε και ετοιμαζόταν να γιορτάσει την αλλαγή του χρόνου.

Ο πρώτος λαχνός

Η ελπίδα των Ελλήνων κάθε κοινωνικής τάξης κλήρωνε την παραμονή του ερχομού του νέου έτους στις 16:00, στην αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», στην Εδουάρδου Λω (Χρήστου Λαδά).

Ο πρώτος λαχνός του Λαχείου Συντακτών (διαμέρισμα αξίας 3.500 χρυσών λιρών, στην πιο αριστοκρατική γειτονιά της πρωτεύουσας, στη συμβολή των οδών Ρηγίλλης και Λυκείου) πήγε στη νεαρή εσωτερική οικιακή βοηθό της οικογενείας του εμπορικού αντιπροσώπου Παναγόπουλου, Πηνελόπη Κατσουνάκη.

Με το άγγελμα της χαρμόσυνης είδησης, άρχισε να μαζεύει τα λιγοστά υπάρχοντά της από την οικία των αφεντικών της (Ηλιουπόλεως 92) και τηλεγράφησε στον πατέρα της και στις δύο μικρότερες αδελφές της να εγκαταλείψουν την Κρήτη και να εγκατασταθούν στο κλεινόν άστυ, σε έναν χώρο που βρίσκεται στο 2ο όροφο και -κατά το διαφημιστικό- διαθέτει «προχόλ, χολ, λίβιγκ-ρουμ, αίθουσα υποδοχής, αίθουσα φαγητού, τρία υπνοδωμάτια, δύο πλήρη λουτρά, μαγειρείον, οφφίς, διαμέρισμα υπηρεσίας, αποθήκην, βοηθητικούς χώρους μαρμάρινους, εξώστας κ.λπ.». Καμάρι, μεγαλείο...

Δεύτεροι και τρίτοι τυχεροί

Οι άλλοι τυχεροί:

- Ολόκληρος ο τέταρτος εν εσοχή όροφος (ρετιρέ) της επί των οδών Θεμιστοκλέους και Γραβιάς πολυκατοικίας, αποτελούμενος από χολ, πέντε κύρια δωμάτια, λουτρόν, μαγειρείον, δωμάτιον υπηρεσίας και μεγάλην βεράνταν, στον έμπορο της οδού Πιπίνου Γεώργιο Διαλινά.

- Ο πρώτος όροφος της πολυκατοικίας στην οδό Ζακύνθου 5 στην Κυψέλη σε μια μαθήτρια: Στην Ιωάννα Πανουργιά του Περικλέους, κάτοικο Μεταξουργείου (Φαιάκων 6). Ε, μετά τις Γιορτές όλο και κάποιος... αφρώδης οίνος θα άνοιξε στον αύλειο χώρο του 7ου Γυμνασίου Αθηνών...

- Η μονοκατοικία της οδού Καυτατζόγλου, στον αριθμό 28, στον υπάλληλο ιχθυοπωλείου του Περιστερίου Κωνσταντίνο Ζαγκουδάκη.

- Ο πρώτος όροφος της επί των οδών Παράσχου και Μουστοξύδη πολυκατοικίας, στον κομμωτή-μυροπώλη του Βόλου Χαράλαμπο Κωνσταντινίδη.

Επίσης, έλαχαν διαμερίσματα, στην οδό Βατοπεδίου 6, στον αρτεργάτη των Ταμπουρίων Ευάγγελο Αλιμαντίδη, στη Δαμάρεως 8 (Παγκράτι) στη Μαρία Αλούπη του Αθανασίου που δήλωσε επάγγελμα... σύζυγος ιδιωτικού υπαλλήλου κ.ο.κ.

Η αλλαγή του χρόνου

Με το ραδιοφωνικό άγγελμα της επιτυχίας τους στην κλήρωση, οι βιοπαλαιστές νικητές προφανώς -με τις «ευλογίες» συγγενών και φίλων- σε κάποιο κοσμικό κέντρο θα ξεχύθηκαν να το γιορτάσουν! Και, μαζί με το διαμέρισμα, το 1952!

Από επιλογές, άλλο... τίποτα:

Η εκκίνηση δίδεται από το Κολωνάκι (Δημοκρίτου 4), κέντρο «Αθηναία», όπου άδει η Ρένα Βλαχοπούλου. Δεν την είχαν κερδίσει ακόμα, τότε, το θεατρικό σανίδι και η μεγάλη οθόνη...

Κατηφορίζοντας προς Πλάκα, στου «Μοστρού» (Φλέσσα 4) υπάρχει μεξικανική φιέστα με ένα εξαιρετικό πρόγραμμα: Ο αγαπημένος τραγουδιστής Τζίμης Μακούλης στις μεγάλες του επιτυχίες, το περίφημο χορευτικό παγκοσμίου φήμης Ντούο Τζον, την «εξαιρετική Τουρκάλα ντιζέζ» Σεβάς Χανούμ με τον Φωτάκη στα πιο παθητικά ανατολίτικα τραγούδια και την ορχήστρα-θαύμα Τσιντηλάκη - Ρουχωτά με την Κουβανή «Αφροδίτη» Μαργαρίτα Ντιάζ Γκοντζάλες. Καλλιτεχνική διεύθυνσις: Κώστας Κοφινιώτης. Ταμπλ ντ’ οτ δρχ. 70.000 (Ιούνιο του 1954 κόπηκαν τρία μηδενικά από το εθνικό μας νόμισμα)...

Επαναπροσεγγίζοντας το ιστορικό κέντρο της πόλης, στην Πλατεία Μητροπόλεως υπάρχει «Ο Μπότσης», ενώ στη Σταδίου χαμηλά (προς Ομόνοια) ακμάζει το εστιατόριο «Αβέρωφ», με χορό, νούμερα και δώρα, την ορχήστρα Λαζαράτου και ταμπλ ντ’ οτ ακριβότερο από του «Μοστρού» (80.000 δρχ).

Πιο κάτω ανεβαίνουν οι ρυθμοί:

- Αχαρνών 27 στου θρυλικού «Τζίμη του Χοντρού» σημειώνεται θρίαμβος με τον Βασίλη Τσιτσάνη και τη Μαρίκα Νίνου.

- 3ης Σεπτεμβρίου 122, στον «Παπαγάλο», στην πρόσκληση αναγράφονται η διεθνούς φήμης ατραξιόν dr Enzo, Fakira Katia και η φημισμένη ορχήστρα Μυρογιάννη στο πρόγραμμα που παρουσιάζει ο δημοφιλής κομπέρ Βάσσος. Προς αποφυγήν παρεξηγήσεως, τηλεφωνήσατε εγκαίρως για το τραπεζάκι σας.

- Πλατεία Αμερικής (Τροίας 32) στην «Μπλε Αλεπού» εμφανίζονται: «Ο άνθρωπος που ξεγέλασε τον Σατανά» Comte D’ Aquilar, «Ο καταπληκτικός μάγος Illusioniste», «Η χαριτωμένη Ελληνίδα ντιζέζ Κούλα Ευστρατοπούλου» και η ορχήστρα του Μπάμπη Μπερκέτη.

Στα νότια, στο «Salon Greg», στο Τουρκολίμανο (ο προσδιορισμός Μικρολίμανο δεν είχε καθιερωθεί τότε) ο Τώνης Μαρούδας «πνίγεται» στα χειροκροτήματα, ερμηνεύοντας τις νέες επιτυχίες του «Χίμαιρα» (σε μουσική δική του), «το τραγούδι του Τσιγγάνου» (το αυτόν) και το «Σήμερα το βράδυ» (του Ζοζέφ Κορινθίου), ενώ στα βόρεια («Farida» στο Χαλάνδρι) στο πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν επιμένουν... κωμικά με τον Φίλιο Φιλιππίδη (Αγκόπ).

Στα γήπεδα η Ελλάδα αναστενάζει

Οι γιορτινές ημέρες, όμως, δεν απογοητεύουν τους φιλάθλους. Πλήθος φιλικών αγώνων λαμβάνουν χώρα στο ποδόσφαιρο.

Τρία τέταρτα της ώρας πριν από την κλήρωση του Λαχείου Συντακτών (15:15, στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας) ο Ολυμπιακός αντιμετωπίζει την ΑΕΚ στον τελικό αγώνα για το Κύπελλο Χριστουγέννων.

Προ του διαιτητού Κοσκινά, οι δύο ομάδες παρατάσσονται με τις ακόλουθες συνθέσεις:

Ολυμπιακός: Καραπατής, Ξανθόπουλος, Μουράτης, Μινάρδος, Τερκεσίδης, Κοτρίδης, Ρωσσίδης, Δαρίβας, Κανσός, Μπέμπης, Δρόσος.

ΑΕΚ: Δελαβίνιας, Δαράκος, Γούλιος, Παπαθεοδώρου, Μουρατίδης, Πούλης, Τζαβάρας, Σεραφείδης, Παπαγεωργίου, Κανάκης, Κουντούρης.

Ένα λεπτό πριν από τη λήξη του ημιχρόνου ο Ηλίας Ρωσσίδης άνοιξε το σκορ, ενώ στο 81ο λεπτό ο μεγάλος «Μισούρι» Ανδρέας Μουράτης, με εύστοχο χτύπημα πέναλτι, διαμόρφωσε τον τελικό δείκτη και οι παίκτες με τον δαφνοστεφανωμένο έφηβο στο στήθος πρόσθεσαν ένα ακόμα τρόπαιο στην πλούσια συλλογή τους.

Το μήνυμα του άνακτος

Στις 10 το βράδυ της Παραμονής μεταδίδεται από τον ραδιοφωνικό σταθμό των Αθηνών το (καθιερωμένο) πρωτοχρονιάτικο μήνυμα του άνακτος.

Ο βασιλεύς Παύλος, επιδίδοντας προφανώς τα διαπιστευτήριά του, αναφέρεται και στην αμερικανική βοήθεια, η οποία είναι και αυτή μία έμπρακτος εκδήλωσις της συνεργασίας των ελευθέρων κρατών εις τον κοινόν αγώνα διά την ελευθερίαν και τας δημοκρατικάς αρχάς κι ας μη λησμονώμεν ότι αυτή πληρώνεται από τον σκληρώς εργαζόμενον αμερικανικόν λαόν.

Για να ακολουθήσει και ο θαυμασμός:

«Ατενίζω μετά σεβασμού το ηθικόν έπος του μεγάλου αυτού λαού. Οι Αμερικανοί κατόρθωσαν να απαλλαγούν των όποιων εθνικιστικών εγωισμών και να αντιληφθούν ότι η μόνη πρακτικά πολιτική μεταξύ των ορατών περιέχεται εις τας αιωνίας αρχάς του χριστιανικού Πολιτισμού. Διά πρώτην φοράν ένας μεγάλος λαός εις την Ιστορίαν του κόσμου μεταφέρει τας αρχάς αυτάς εις την πράξιν και τας εφαρμόζει εις τας σχέσεις μεταξύ των εθνών».

Η δεξίωση του μεγάλου αυλάρχη

Προφανώς ο «Σταθμάρχης Τομ» θα του εξέφρασε την ευαρέσκειά του την επομένη, στο «γεύμα της πρώτης του έτους» που παρέθεσαν ο μεγάλος αυλάρχης και η κυρία Δημητρίου Λεβίδη.

Ο Παύλος ήτανε εκεί με τη Φρειδερίκη και, όπως έγραφε ο Τύπος της εποχής, «η βασίλισσα, εξαιρετικής ωραιότητας, έφερε τουαλέτα από τούλι και μουσελίνα άσπρη κεντημένη με στρας και πλυμ ντ’ οστρές ροζ που εσχημάτιζαν μικρά λουλούδια».

Τι επακολούθησε;

«Δεξίωσις και χορός μέχρι των πρωινών ωρών με μεγάλο κέφι και εγκαρδιότητα. Ανοίγουν τον χορό ο βασιλεύς και η βασίλισσα και ακολουθούν οι διπλωμάται και αρκετοί από τους προσκεκλημένους, χορεύσαντες τον πρώτο χορό με τας συζύγους των».

Η Φρειδερίκη δεινή και ακούραστη εχόρευε συνεχώς και εθαυμάζετο ιδιαιτέρως η χάρις της στους ελληνικούς χορούς, ενώ η οικοδέσποινα, ωραία, έφερε με την χάρι και την κομψότητα που τη διακρίνει τούλινη ετουάρ τουαλέτα.

Ελλιπέστατη η εκπροσώπηση της κυβέρνησης: Ο Σοφοκλής Βενιζέλος (ο οποίος, όμως, έτσι κι αλλιώς, εκαλείτο σε τέτοιου είδους τελετές) και ο υφυπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ, ο οποίος τέσσερα χρόνια αργότερα εγκατέλειψε το Κόμμα των Φιλελευθέρων για να γίνει στενότατος συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αρχικά στην ΕΡΕ και ακολούθως στη Νέα Δημοκρατία.

Πάντως, ο πρωθυπουργός δεν ήταν εκεί. Δεν ταίριαζαν στον ηρωικό «Μαύρο Καβαλάρη» κάτι τέτοια... Αλλά ούτε ο αρχηγός του Ελληνικού Συναγερμού, Αλέξανδρος Παπάγος, έδωσε το «παρών». Το ίδιο έπραξε και το πρωί κατά τη δοξολογία «επί την πρώτη του έτους» στον Μητροπολιτικό Ναό. Πεισματάρης, αρνήθηκε να παραστεί διά λόγους πρωτοκόλλου, αφού, ως εγνώσθη από το περιβάλλον του, δεν μετέβη διότι, αντί να του δοθεί η θέσις την οποία ελάμβανεν ως στρατάρχης, του ωρίσθη θέσις μεταξύ των πολιτικών αρχηγών.

Το τρίτο κουδούνι

Όμως, δεν είναι όλη η αστική Αθήνα προσκεκλημένη στα Ανάκτορα ή στις δραστηριότητες των κύκλων που κινούνται στις παρυφές του Παλατιού.

Για το βράδυ της Πρωτοχρονιάς, το θέατρο είναι πάντα μια καλή λύση που συγκινεί και τα πιο λαϊκά στρώματα.

Αρκετές οι επιλογές, αλλά όχι όσες σήμερα, εξήντα χρόνια μετά:

Στου «Αργυρόπουλου» στην Ιπποκράτους ο δημοφιλής κωμικός διδάσκει σε «Συνέδριον ηθικής» στο «Κεντρικόν» (στη στοά της Οδού Κολοκοτρώνη), ο Βασίλης Λογοθετίδης παίζει «Δελησταύρου και υιός», στο «Κοτοπούλη» (Ρεξ) η μεγάλη ηθοποιός ανεβάζει τη «Δασκαλίτσα», στο Θέατρο της Κυβέλης στην Πλατεία Συντάγματος η Κατερίνα (Ανδρεάδη) πρωταγωνιστεί στη «Βροχή» και, τέλος, η Εθνική Λυρική Σκηνή (στον σημερινό της χώρο, στην οδό Ακαδημίας) παρουσιάζει τη «Χώρα του Μειδιάματος» με τη Ναυσικά Βουτυρά (την υψίφωνο κόρη του συγγραφέα Δημοσθένη Βουτυρά), τον τενόρο Αντώνη Δελένδα και τον Θάνο Τζενεράλη στους πρώτους ρόλους.

Η μεγάλη οθόνη

Για τα χαμηλότερα βαλάντια υπάρχει ο κινηματογράφος. Μερικές από τις επιλογές:

Στο ΑΣΤΟΡ της Σταδίου «Παρέλασις γυμνού» με την τσαχπίνα και παιχνιδιάρα Τζόαν Κόλφιλντ και τον γυναικοκατακτητή Ρόμπερτ Κάμινγκς, στο ΑΣΤΥ της Κοραή το κλασικό «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων», το ΒΡΕΤΑΝΙΑ της Πανεπιστημίου (νυν θέατρο) επαναφέρει τη θρυλική «Καζαμπλάνκα» του 1942 με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ίνκριντ Μπέργκμαν, στο ΚΟΤΟΠΟΥΛΗ της Ομονοίας και στον ΟΡΦΕΑ του Αρσακείου παίζεται «Ο Κλέφτης της Ταγγέρης» με τον Τόνι Κέρτις, στο ΜΑΞΙΜ της οδού Αμερικής και στο ΣΤΑΡ της Αγίου Κωνσταντίνου «Η γυναίκα των ονείρων μου» (οπερέτα με τη Μαρίκα Ρεκ), στο ΠΑΝΘΕΟΝ της Πανεπιστημίου και στο ΑΤΤΙΚΟΝ της Σταδίου «Κομπίνες στον Ιππόδρομο» με το ζευγάρι Γκλεν Φορντ και Ρόντα Φλέμινγκ, στο (γνωστό) ΡΕΞ «Οι Σταυροφόροι» με τους Λορέτα Γιανγκ και Χένρι Γουίλκοξον και, τέλος, στο ΣΙΝΕΑΚ (που στεγαζόταν στο υπόγειο του ΡΕΞ στην Πανεπιστημίου) ο Τσάρλι Τσάπλιν ερμηνεύει τον «Σαρλό ζαχαροπλάστη».

Τέλος, και μια απογευματινή πρωτοχρονιάτικη πρόταση: Τέιον στο Τροκαντερό του Παλαιού Φαλήρου με 15.000 δραχμές, βάσει των πληθωριστικών νομισμάτων!