Τα Συγχρηματοδοτούμενα Προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κύπρο του Ανδρέα Μ. Λαμπριανού, Εφόρου Εσωτερικού Ελέγχου της Δημοκρατίας

Τα Συγχρηματοδοτούμενα Προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κύπρο

του Ανδρέα Μ. Λαμπριανού,

Εφόρου Εσωτερικού Ελέγχου

της Δημοκρατίας

Με την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το Μάιο του 2004 ως πλήρες και ισότιμο μέλος της, η Κυπριακή Δημοκρατία απέκτησε πρόσβαση σε χρηματοδοτικούς πόρους που προσφέρει η Ένωση στα πλαίσια της Πολιτικής Συνοχής. H Πολιτική Συνοχής αποτελεί ένα ουσιαστικό εργαλείο αλληλεγγύης σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στοχεύει στην εξομάλυνση των κοινωνικών, οικονομικών και διαρθρωτικών ανισοτήτων και χασμάτων στα επίπεδα ανάπτυξης που υφίστανται μεταξύ περιοχών της Ένωσης. Τα Διαρθρωτικά Ταμεία και το Ταμείο Συνοχής αποτελούν τα κύρια χρηματοοικονομικά εργαλεία μέσω των οποίων υλοποιείται η Πολιτική Συνοχής.

Πιο συγκεκριμένα, στα πλαίσια της Προγραμματικής Περιόδου 2000-2006 (2004-2006 για την Κύπρο) και όσον αφορά τα Διαρθρωτικά Ταμεία και το Ταμείο Συνοχής, η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε δεσμεύσει στους προϋπολογισμούς της για την Κύπρο ποσό ύψους περίπου €113εκ. Το κλείσιμο της εν λόγω Προγραμματικής Περιόδου στέφθηκε με επιτυχία αφού η Κύπρος κατάφερε να απορροφήσει πλήρως όλους τους κοινοτικούς πόρους που της είχαν παραχωρηθεί στα προαναφερόμενα πλαίσια μέσω της υλοποίησης συγχρηματοδοτούμενων έργων/ δράσεων/ σχεδίων καθώς επίσης ήταν μία από τις πρώτες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποδεσμεύτηκε από τις υποχρεώσεις της σχετικά με το κλείσιμο της εν λόγω Προγραμματικής Περιόδου.

Στη συνέχεια και όσον αφορά την Προγραμματική Περίοδο 2007-2013 που διανύουμε σήμερα, έχουν παραχωρηθεί στην Κύπρο €640εκ. για σκοπούς υλοποίησης συγχρηματοδοτούμενων έργων για τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Σύμφωνα με σχετική Απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κλείσιμο των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων που έχουν συγχρηματοδοτηθεί για την υπό αναφορά Προγραμματική Περίοδο, οι δαπάνες για τα έργα που εντάχθηκαν θα πρέπει να πραγματοποιηθούν μέχρι την 31^η Δεκεμβρίου 2015 ενώ πρόσθετα δίνεται χρονική περίοδος μέχρι τις 31 Μαρτίου 2017 για σκοπούς ελέγχου των δαπανών και αποστολής των εγγράφων κλεισίματος στην Επιτροπή έτσι ώστε να καταβληθεί στα Κράτη Μέλη η τελευταία δόση της συγχρηματοδότησης.

Είναι κατά την άποψη μας κοινώς αποδεκτό ότι υπό το φως των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε καθημερινά, αμετάκλητος στόχος και σκοπός όλων των αρμόδιων Αρχών που εμπλέκονται στον προγραμματισμό και στην υλοποίηση των έργων θα πρέπει να είναι η μεγιστοποίηση της απορρόφησης και της αποτελεσματικότερης αξιοποίησης των κονδυλίων που έχουν διατεθεί για την Κύπρο. Βασικό συστατικό για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι η αξιοποίηση των εμπειριών που έχουν αποκομιστεί μέχρι σήμερα έτσι ώστε να αποφευχθούν ελλείψεις, παραλείψεις, παρατηρήσεις και αδυναμίες των προηγούμενων ετών. Τυχόν μη πλήρης απορρόφηση και αξιοποίηση όλων των κονδυλίων, θα αποτελούσε σοβαρό ατόπημα κυρίως για μία μικρή χώρα όπως είναι η Κύπρος η οποία με βάση πηγές που είδαν το φως της δημοσιότητας είναι σήμερα «καθαρός συνεισφορέας» (net contributor) αφού συνεισφέρει περισσότερα στον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σύγκριση με αυτά που προέρχονται από τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα της.

Τα συστήματα διαχείρισης και ελέγχου που θεσπίζονται στα πλαίσια της παραχώρησης των κονδυλίων από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων έργων, προνοούν μεταξύ άλλων και την ύπαρξη μίας Αρχής Ελέγχου, ρόλος της οποίας είναι ο έλεγχος της συμμόρφωσης των εμπλεκόμενων φορέων με τους Κανονισμούς και τις Αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου καθώς και ο έλεγχος της ορθότητας, της νομιμότητας και της κανονικότητας των δαπανών που πιστοποιούνται από το Κράτος Μέλος προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε περίπτωση εντοπισμού παραλείψεων, λαθών ή/ και παρατυπιών, η Αρχή Ελέγχου προχωρεί σε οικονομικές διορθώσεις αφαιρώντας τα αντίστοιχα ποσά από αυτά που δύνανται να διεκδικηθούν για συγχρηματοδότηση. Τα ποσά αυτά είναι δυνατόν να επαναχρησιμοποιηθούν σε άλλα έργα στην ίδια Προγραμματική Περίοδο, σε αντίθεση με τα ποσά των οικονομικών διορθώσεων που εντοπίζονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα οποία ανακτώνται από αυτή χωρίς τη δυνατότητα της επαναχρησιμοποίησης τους, επιβαρύνοντας έτσι εξ ολοκλήρου τον Κρατικό Προϋπολογισμό.

Μία αδυναμία στο σύστημα που έχει παρατηρηθεί, σχετίζεται με τις οικονομικές διορθώσεις σε συγχρηματοδοτούμενα έργα που υλοποιούνται από τις Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πιο συγκεκριμένα, διαφαίνεται ότι ενδεχομένως να μην υπάρχει κατά την άποψη μας, κίνητρο για αποφυγή τέτοιων λαθών ή παραλείψεων, γεγονός που θα μπορούσε να αλλάξει εάν η Πολιτεία προχωρούσε για παράδειγμα με την αφαίρεση από την κρατική χορηγία που τους παραχωρείται, των ποσών που αποκόπτονται για οικονομικές διορθώσεις από τις αρμόδιες Αρχές ή/ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κυρίως όπου αυτά προέκυψαν λόγω παραλείψεων, λαθών ή/ και παρατυπιών.

Πέραν των πιο πάνω προγραμμάτων, υπάρχουν και άλλα Ευρωπαϊκά Προγράμματα τα οποία προέρχονται κατευθείαν από τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι κατά κανόνα ανταγωνιστικά και διεθνικά αφού απαιτείται η συμμετοχή συνεργατών από περισσότερα του ενός Κράτη Μέλη. Σε σχέση με αυτά, έχει παρατηρηθεί ότι τα τελευταία χρόνια δεν υπήρχε επαρκής συντονισμός στην Κύπρο έτσι ώστε να παρέχεται βοήθεια και καθοδήγηση στους διάφορους δυνητικούς δικαιούχους με αποτέλεσμα να μην διενεργείται επαρκής διεκδίκηση και απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων και να αυξάνονται τυχόν ανεκμετάλλευτες ευκαιρίες εντοπισμού και δήλωσης ενδιαφέροντος σε διάφορα Ευρωπαϊκά Προγράμματα. Επιπρόσθετα, η ύπαρξη ενός συντονιστικού οργάνου θα ενεργούσε καταλυτικά στο να μην δαπανούνται ενδεχομένως κονδύλια του κρατικού προϋπολογισμού από λανθασμένους χειρισμούς σε τέτοια προγράμματα λόγω έλλειψης εμπειριών ενώ παράλληλα, κατά την άποψη μας, θα μπορούσε να συμβάλει τα μέγιστα σε περαιτέρω βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης.

Παρόλο που η Κύπρος εντάχθηκε στην ευρωπαϊκή οικογένεια μόλις το 2004, εντούτοις σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα κατάφερε να δημιουργήσει ένα αξιόπιστο, αποδοτικό και αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης και ελέγχου για τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα. Το γεγονός αυτό αναγνωρίστηκε και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφού το 2012 ενεργοποίησε τις πρόνοιες του άρθρου 73 του Κανονισμού (ΕΚ) 1083/2006 («Συνεργασία με τις ελεγκτικές αρχές των Κρατών Μελών»). Η ενεργοποίηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του εν λόγω άρθρου, στηρίχθηκε στη μέχρι σήμερα συνεργασία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με την αρμόδια Αρχή Ελέγχου και αφορά στο γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εμπιστεύεται πλήρως και συνεπώς μπορεί να βασίζεται στην ελεγκτική γνώμη της Αρχής Ελέγχου όσον αφορά στην ουσιαστική λειτουργία του συστήματος διαχείρισης και ελέγχου στην Κύπρο. Η εμπιστοσύνη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στηρίχθηκε στα αποτελέσματα αξιολόγησης των τελευταίων ετών και αφορούσε αφενός στην επάρκεια και στην αξιοπιστία του συστήματος διαχείρισης και ελέγχου και αφετέρου στο υψηλό επίπεδο του επαγγελματισμού, των μεθοδολογιών και ελεγκτικών προσεγγίσεων που εφαρμόζει η αρμόδια Αρχή Ελέγχου.

Η μέχρι σήμερα εμπειρία και τεχνογνωσία που έχουν αποκομιστεί αλλά κυρίως η εμπιστοσύνη και η αξιοπιστία που έχουν κερδηθεί έμπρακτα τα τελευταία χρόνια από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταδεικνύουν ότι έχουν τεθεί πολύ γερές βάσεις και ευελπιστούμε ότι θα αποτελέσουν την πυξίδα της επιτυχίας και για τη νέα Προγραμματική Περίοδο 2014-2020.