Από τον Κώστα Χατζηπαναγιώτου, Διευθυντή Τμήματος Περιβάλλοντος

ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥΣ!

Από τον Κώστα Χατζηπαναγιώτου, Διευθυντή Τμήματος Περιβάλλοντος

Με την ευκαιρία της πρόσφατης Πολιτικής Συμφωνίας στο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος, στην πρόταση Κανονισμού για την ρύθμιση του θέματος της καλλιέργειας ΓΤΟ στα Κράτη Μέλη (ΚΜ) της ΕΕ, νιώθω την ανάγκη να πληροφορήσω την κοινή γνώμη επί του θέματος.

Κύριο λόγο γι’ αυτό αποτελούν τα πρόσφατα δημοσιεύματα, δηλώσεις και σχόλια, τα οποία δίνουν ποικίλες ερμηνείες στο όλο θέμα με κίνδυνο να δημιουργούνται εύλογες και σοβαρές απορίες στους πολίτες της Δημοκρατίας.Το άρθρο αυτό απαντά ερωτήματα τα οποία μπορεί να έχουν δημιουργηθεί γύρω από το θέμα.

Στοιχεία για το ιστορικό του θέματος

Η Κύπρος είχε διαχρονικά πάγια και σταθερή θέση ενάντια στην αδειοδότηση, αλλά και στην καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στην επικράτεια της για περιβαλλοντικούς και λόγους υγείας. Η θέση αυτή ήταν και παραμένει έντονη, ως η επιθυμία της πολιτείας και των πολιτών.

Τον Μάρτιο του 2012, η Κύπρος τονίζοντας αυτή την έντονη επιθυμία της για την επίτευξη συμφωνίας στο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος, η οποία να δίνει καθαρό και νομικά ισχυρό  δικαίωμα στα κράτη μέλη να αποφασίζουν για τη δική τους εδαφική διαχείριση όσον αφορά την καλλιέργεια ΓΤΟ, δήλωσε μη ικανοποιημένη με το τελικόπροσχέδιο πρότασης της Δανικής Προεδρίας.  Αιτία ήταν η μη συμπερίληψη / κατάργηση του καταλόγου με τους λόγους τους οποίους θα μπορούσε να επικαλεστεί το κράτος-μέλος για την εισαγωγή περιοριστικών ή και απαγορευτικών μέτρων για την καλλιέργεια ενός γενετικά τροποποιημένου οργανισμού στην επικράτειά του, πράγμα που ζητούσε επίμονα η Κύπρος.

Τότε η πρόταση έμεινε στο συρτάρι, αφού δεν φαινόταν ότι μπορούσε να επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των κρατών μελών.

Περιγραφή της Διαδικασίας που προβλέπει ο νέος Κανονισμός

Πρόσφατα η Ελληνική Προεδρία επανέφερε το θέμα στο προσκήνιο και σύμφωνα με τη πρόταση της προβλέπονται τα ακόλουθα δύο στάδια στον Κανονισμό που υιοθετήθηκε με πολιτική συμφωνία:

1^ο στάδιο:Το πρώτο στάδιο δίνει το δικαίωμα σε ένα κράτος μέλος να ζητήσει να εξαιρεθεί από το γεωγραφικό πεδίο του αιτητή. Tα κράτη-μέλη αποτείνονται στον αιτούντα, μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για εξαίρεσή τους από το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής της καλλιέργειας του συγκεκριμένου γενετικά τροποποιημένου οργανισμού.

2^ο στάδιο:Σε περίπτωση όπου ο αιτητής δεν το εξαιρέσει τότε κατά τη διάρκεια της εξέτασης σε επίπεδο Ε.Ε. το κράτος μπορεί να ζητήσει την απαγόρευση καλλιέργειας του ΓΤΟ στην επικράτεια του, επικαλούμενο λόγους που αφορούν την πολιτική για θέματα περιβάλλοντος και χωρικού σχεδιασμού, κοινωνικοοικονομικούς λόγους, λόγους αγροτικής πολιτικής κ.ά.

Δηλαδή το κράτος μέλος μπορεί να υιοθετήσει εθνικά μέτρα για τον περιορισμό ή την απαγόρευση του εν λόγω γενετικά τροποποιημένου οργανισμού.

Η απόφαση για την αδειοδότηση ενός ΓΤΟ στην Ε.Ε. λαμβάνεται με ειδική πλειοψηφία από τα κράτη μέλη, διαδικασία η οποία εφαρμόζεται και σήμερα. Σε περίπτωση μη ύπαρξης ειδικής πλειοψηφίας τότε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετεί την Απόφαση. (Σήμερα η απόφαση βασίζεται σε καθοριστικό βαθμό στην αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων- EFSA).

Μέχρι σήμερα έχουν αδειοδοτηθεί για καλλιέργεια δύο γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί:

-      ο αραβόσιτος ΜΟΝ810 και

-      η πατάτα AMFLORA

Και στις δύο περιπτώσεις την τελική απόφαση για αδειοδότηση πήρε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αφού τα κράτη μέλη δεν πέτυχαν με τη ψήφο τους να έχουν ειδική πλειοψηφία για άρνηση της αδειοδότησης των εν λόγω γενετικά τροποποιημένων οργανισμών.

Ερωτήματα:

Απαντήσεις σε κύρια ερωτήματα που σχολιάστηκαν πρόσφατα.

Άλλαξε η πολιτική του κράτους;

Στο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος στις 12.6.2014, ο Υπουργός Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος ακολούθησε την πάγια πολιτική του κράτους για διαχρονικά αρνητική θέση στο θέμα της αδειοδότησης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών και στο θέμα του δικαιώματος απαγόρευσης της καλλιέργειας τους, αφού η πρόταση κανονισμού ενσωμάτωσε όσα η Κύπρος είχε ζητήσει από το 2008 και μετά, στις 8 παρεμβάσεις που έγιναν για το θέμα από τους εκάστοτε Υπουργούς (3-κ. Δημήτρης Ηλιάδης, 2-κ. Μιχάλης Πολυνείκης, 1-κ. Σοφοκλής Αλετράρης, 2-κ. Νίκος Κουγιάλης).

Η Κύπρος διατηρεί την αρνητική της θέση στο θέμα της αδειοδότησης, διάθεσης στην αγορά και απελευθέρωσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον.  Απτό παράδειγμα, η αρνητική ψήφος της Κύπρου στην αδειοδότηση του αραβόσιτου 1507 στις 11.2.2014 και η μη στήριξη του προσχεδίου Κανονισμού τον Ιούνιο του 2012, διότι δεν περιείχε τον κατάλογο με τους λόγους τους οποίους θα μπορούσε να επικαλεστεί το ΚΜ για την εισαγωγή περιοριστικών ή και απαγορευτικών μέτρων για την καλλιέργεια. Η Κύπρος διαχρονικά έχει αρνητική θέση ως προς την αδειοδότηση ΓΤΟ και σθεναρά θετική προσέγγιση για την απαγόρευση της καλλιέργειας ΓΤΟ.

Η Κύπρος διατηρεί την αρνητική της θέση στο θέμα της αδειοδότησης, διάθεσης στην αγορά και απελευθέρωσης γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στο περιβάλλον. Απτό παράδειγμα, η αρνητική ψήφος της Κύπρου στην αδειοδότηση του αραβόσιτου 1507 στις 11.2.2014 και η μη στήριξη του προσχεδίου Κανονισμού τον Ιούνιο του 2012, διότι δεν περιείχε τον κατάλογο με τους λόγους τους οποίους θα μπορούσε να επικαλεστεί το κράτος μέλος για την εισαγωγή περιοριστικών ή και απαγορευτικών μέτρων για την καλλιέργεια. Η Κύπρος διαχρονικά έχει αρνητική θέση ως προς την αδειοδότηση ΓΤΟ και σθεναρά θετική προσέγγιση για την απαγόρευση της καλλιέργειας ΓΤΟ.

Τι άλλαξε τώρα στο νέο Κανονισμό;

Η Κύπρος στήριξε τη πρόταση της Ελληνικής Προεδρίας αφού επαναφέρθηκε οκατάλογος των λόγων που μπορεί να επικαλεστεί ένα κράτος μέλος για την εισαγωγή περιοριστικών ή και απαγορευτικών μέτρων για την καλλιέργεια ενός γενετικά τροποποιημένου οργανισμού στην επικράτειά του, ο οποίος περιλαμβάνει περιβαλλοντικούς και άλλους λόγους.

Η επαναφορά και συμπερίληψη, στο νομικά δεσμευτικό τμήμα του κειμένου, του καταλόγου των λόγων που μπορεί να επικαλεστεί ένα κράτος μέλος αποτελεί σημαντικό θετικό βήμα.

Γιατί είναι πιο θετική η νέα προσέγγιση;

-      Το δικαίωμα για απόρριψη της αίτησης μιας εταιρείας για αδειοδότηση γενετικά τροποποιημένου οργανισμού δινόταν από την υφιστάμενη Οδηγία και το δικαίωμα αυτό συνεχίζει να υφίσταται. 

-      Η εμπειρία μέχρι σήμερα έχει δείξει ότι η προσπάθεια των πολυεθνικών για καλλιέργεια δεν έβρισκε φραγμό την αντίδραση των κρατών μελών αφού ποτέ δεν έχει καταστεί δυνατό να υπάρχει η αναστέλλουσα μειοψηφία για να αποτρέψει την έγκριση των αιτήσεων για καλλιέργειαστην Ε.Ε.

-      Ακόμη και στις περιπτώσεις όπου δεν υπήρχε ειδική πλειοψηφία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετούσε θετική απόφαση σύμφωνα με τις εκάστοτε θετικές αξιολογήσεις της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA).

-      Η προτεινόμενη τροποποίηση αφορά την πρόσθετη δυνατότητα για τον περιορισμό ή την απαγόρευση της καλλιέργειας γενετικά τροποποιημένων οργανισμών που είτε έχουν αδειοδοτηθεί, είτε βρίσκονται υπό τη διαδικασία αδειοδότησης.

-      Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. διαχρονικά τόνιζαν τη σημαντικότητα της αρχής της επικουρικότητας όσον αφορά την καλλιέργεια των ΓΤΟ, δηλαδή να έχουν δικαίωμα να αποφασίζουν σε εθνικό επίπεδο αν θα επιτρέψουν ή όχι την καλλιέργεια. Ο Κανονισμός αυτός θα δίνει αυτή την ευχέρεια στα κράτη μέλη.

-      Τα κράτη μέλη τα οποία θέλουν να απαγορεύσουν την καλλιέργεια σε εθνικό επίπεδο θα μπορούν να το κάνουν, τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο στάδιο.

Για τους πιο πάνω λόγους, η πολιτική συμφωνία έχει επιτευχθεί χωρίς καμία αρνητική ψήφο. Αντίθετα υπήρξε υποστήριξη (πλην 2 αποχών) των 26 κρατών μελών περιλαμβανομένων και των χωρών που μαζί με την Κύπρο τηρούν διαχρονικά αρνητική στάση ως προς την αδειοδότηση ΓΤΟ.

Υπάρχουν μη ορατοί κίνδυνοι στον Κανονισμό;

·                     Κίνδυνος αυξημένων αγωγών. Η άποψη για αύξηση στις αγωγές από τις πολυεθνικές εταιρείες δεν ευσταθεί αφού οι επαφές με τον αιτητή δεν θα γίνονται κατευθείαν από το κράτος μέλος αλλά θα διοχετεύονται αποκλειστικά μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δίνοντας έτσι ασφαλιστική δικλείδα για κατάλληλους χειρισμούς, χωρίς τον κίνδυνο τυχόν λαθών που να οδηγήσουν σε περιπέτειες με τον αιτητή.

·                     Κύριο κριτήριο μέχρι σήμερα ήταν η αξιολόγηση κινδύνου στην υγεία και στο περιβάλλον με αξιολογητή την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA). Τώρα, πέραν της καθολικής αυτής αξιολόγησης, η οποία δεν λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε κράτους μέλους, με το νέο Κανονισμό το κάθε κράτος μέλος μπορεί να επικαλεστεί λόγους που αφορούν περιβαλλοντικούς και άλλους λόγους τοπικής σημασίας.

·                     Οι διαδικασίες αδειοδότησης δεν αλλάζουν. Το δικαίωμα ψήφου του κάθε κράτους μέλους υπάρχει αφού η απόφαση για εισαγωγή του ΓΤΟ θα λαμβάνεται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως και σήμερα.

·                     Απαγόρευση ΚΜ. Μέχρι τώρα η αίτηση για έγκριση αδειοδότησης καλλιέργειας ΓΤΟ εξεταζόταν με θετική αξιολόγηση από την EFSA και υπήρχε ΕΓΚΡΙΣΗ για όλη την Ε.Ε.. Τα κράτη μέλη που ήθελαν να την απαγορεύσουν από μόνα τους βρέθηκαν να είναι εκτός κεκτημένου με διαδικασίες παράβασης εναντίον τους.

Τι γίνεται χωρίς αυτή την τροποποίηση;

Όσον αφορά την αδειοδότηση, η Κύπρος συνεχίζει να ψηφίζει κατά της αδειοδότησης σε επίπεδο ΕΕ, μαζί με άλλες χώρες, χωρίς όμως να είναι εφικτή η επίτευξη αναστέλλουσας μειοψηφίας ή ειδικής πλειοψηφίας, αφήνοντας έτσι την τελική απόφαση για αδειοδότηση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία κατά κανόνα - και μετά τις κατεξοχήν θετικές εκτιμήσεις της EFSA- προχωρεί στην αδειοδότηση. Με την αδειοδότηση κανένα κράτος μέλος δεν θα μπορεί ΝΟΜΙΜΑ, να απαγορεύσει την καλλιέργεια του αδειοδοτημένου πλέον γενετικά τροποποιημένου οργανισμού.

Η Κύπρος είχε διαχρονικά πάγια και σταθερή θέση ενάντια στην καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στην επικράτεια της για περιβαλλοντικούς και λόγους υγείας. Η θέση αυτή ήταν και παραμένει έντονη επιθυμία της πολιτείας και των πολιτών. Όμως σύμφωνα με τις υποδείξεις της Νομικής Υπηρεσίας, η προώθηση νομοσχεδίου που να απαγορεύει εκ των προτέρων την καλλιέργεια των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών στην Κύπρο, ακόμα και προσωρινά, αντίκειται του κεκτημένου.  Αυτό σημαίνει ότι μια τέτοια νομοθεσία αυτόματα βάζει την Κύπρο στο στόχαστρο, τόσο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όσο και των πολυεθνικών. 

Με βάση τη νέα προσέγγιση και διαδικασία τα κράτη μέλη της ΕΕ θα μπορούν τώρα να πουν όχι για την επικράτεια τους ακόμα και αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λέει ναι.  Ο στόχος της Κύπρου για το δικαίωμα απαγόρευσης της καλλιέργειας με βάση τη Αρχή της Επικουρικότητας γίνεται πραγματικότητα μέσα από το νέο Κανονισμό, με τη δυνατότητα, σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά, της χρήσης των περιβαλλοντικών και άλλων λόγων τους οποίους επικαλούμασταν και ζητούσαμε εδώ και χρόνια, όπως ο πολυτεμαχισμός του γεωργικού κλήρου και η ψηλή βιοποικιλότητα του νησιού μας με τις ιδιαίτερες της συνθήκες. Δηλαδή η Κύπρος μπορεί να υιοθετεί  εθνικά μέτρα για τον περιορισμό ή την απαγόρευση του εν λόγω γενετικά τροποποιημένου οργανισμού αλλά θα το κάνει σε κάθε περίπτωση ξεχωριστά.

Με το διευκρινιστικό αυτό άρθρο δίνεται η όλη εικόνα της προσέγγισης του νέου Κανονισμού και επεξηγούνται στους πολίτες οι πρόνοιες του καθώς δίνονται απαντήσεις σε καίρια σχόλια που αιωρούνταν στη δημοσιότητα πρόσφατα.

Κώστας Χατζηπαναγιώτου,                                                                                               

Διευθυντής Τμήματος Περιβάλλοντος

20 Ιουνίου, 2014