Η αντιμετώπιση της ποντίκας δεν αποτελεί ευθύνη μόνο του Tμήματος Γεωργίας και της κρατικής μηχανής, αλλά όλων μας

Δρ Ανδρούλα Γεωργίου

Διευθύντρια Τμήματος Γεωργίας

Οι αρουραίοι του είδους Rattus rattus και Rattus novergicus, γνωστοί στο ευρύτερο κοινό ως «ποντίκα», απαντώνται συνήθως όπου κατοικούν και δραστηριοποιούνται οι άνθρωποι και κυρίως σε γεωργοκτηνοτροφικές και παραλιακές περιοχές, στις οποίες υπάρχει άφθονη τροφή και νερό. Για την επιβίωση του, το ζώο αξιοποιεί τις ιδιαίτερες ικανότητες του, όπως την ευκινησία και ευκαμψία του σώματος του, τη γρηγοράδα και σπουδαία αναρριχητική ικανότητα του, την όσφρηση, την πολύ καλή επικοινωνία που έχει με τα άλλα μέλη της οικογένειας (αγέλης) του, το πολύ γρήγορο αναπαραγωγικό ρυθμό του κ.ά. Το γεγονός ότι το ζώο αυτό δραστηριοποιείται κατά τις απογευματινές ώρες και τη νύχτα, σε συνδυασμό με τα πιο πάνω χαρακτηριστικά, το κάνει να δύσκολη λεία για τους θηρευτές του.

Η ποντίκα αποτελεί ένα σημαντικό εχθρό στον γεωργοκτηνοτροφικό τομέα της Κύπρου, αφού προκαλεί πάμπολλες και ποικίλες ζημιές με σοβαρό οικονομικό αντίκτυπο. Μερικές από τις συνηθισμένες ζημιές που προκαλεί είναι: α) ξύνει και πληγώνει τους κορμούς και βλαστούς δέντρων, β) κατατρώγει τους καρπούς, καταναλώνει και καταστρέφει αποθηκευμένες ζωοτροφές, γ) τρέφεται με αυγά και νεογνά πουλερικών, δ) καταστρέφει συστήματα άρδευσης και πλαστικά θερμοκηπίου, ε) μεταδίδει νόσους σε παραγωγικά ζώα, κ.ά. Οι ζημιές που προκαλεί η ποντίκα δεν περιορίζονται μόνο στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, αλλά επεκτείνονται και σε άλλους τομείς, αφού μπορεί να καταστρέψει κτηριακές εγκαταστάσεις, ηλεκτρικά καλώδια, να τραφεί με αυγά και νεοσσούς άγριων πτηνών και ζώων, να καταναλώσει τροφή ανθρώπινης κατανάλωσης, κ.ά. Η δραστηριότητα της και οι ζημιές που προκαλεί μπορούν ακόμη να επεκταθούν σε νοικοκυριά, εστιατόρια και ξενοδοχειακές μονάδες. Επομένως, η έντονη παρουσία και δραστηριότητα της ποντίκας στο νησί καθώς και οι ποικίλες ζημίες που προκαλεί, δεν αποτελούν πρόβλημα μόνο στον γεωργοκτηνοτροφικό τομέα, αλλά επεκτείνονται ως ένα πρόβλημα που απασχολεί ολόκληρη την κυπριακή κοινωνία, ιδιαίτερα εάν ληφθεί υπόψη ότι είναι φορέας σοβαρών ανθρωπογενών νόσων και μπορεί να βλάψει τη δημόσια υγεία.

Από την άλλη όψη του νομίσματος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα τρωκτικά αποτελούν μέρος της τροφικής αλυσίδας αρκετών αρπακτικών πτηνών και άγριων ζώων και, επομένως, έχουν τον δικό τους ρόλο να διαδραματίσουν στο οικοσύστημα και γενικότερα στο περιβάλλον. Άλλωστε, το Τμήμα Γεωργίας, ως γενικότερη αρχή, δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα ώστε η γεωργική απασχόληση να προσθέτει στην αξία και προστασία του περιβάλλοντος ή τουλάχιστον να μην το θέτει σε κίνδυνο ή να του προκαλεί ανεπανόρθωτη βλάβη.

Αυταπόδεικτα, ο αποτελεσματικός περιορισμός της έντονης δραστηριότητας της ποντίκας και των ζημιών που προκαλεί σε μια γεωγραφική περιοχή είναι μια επίπονη και συνεχής προσπάθεια. Ο πολύ γρήγορος πολλαπλασιασμός του ζώου και οι ιδιάζουσες κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν, σχεδόν ολόχρονα στο νησί, δεν επιτρέπουν εφησυχασμό, καθότι μερικοί μήνες αδράνειας αρκούν για να αυξηθούν σημαντικά οι πληθυσμοί του σε βαθμό που μπορεί να προκαλέσει έντονα προβλήματα και σοβαρές οικονομικές ζημιές. Από την άλλη, μια επιτυχημένη εκστρατεία περιορισμού του πολλαπλασιασμού και της δραστηριότητας της ποντίκας και των ζημιών που προκαλεί απαιτεί μεθοδικότητα και οργάνωση που να στοχεύουν κατά κύριο λόγο σε προληπτικά μέτρα που να αποθαρρύνουν τον πολλαπλασιασμό και τη δραστηριότητα της και κατά δεύτερον σε μέτρα καταπολέμησης. Βασικό συστατικό των επιτυχημένων εκστρατειών, αποτελεί επίσης, η εμπλοκή και ουσιαστική συνεισφορά όλων μας και κυρίως (α) της κρατικής μηχανής, (β) των τοπικών αρχών και (γ) των πολιτών. Κατά την άποψη του Τμήματος Γεωργίας και βάσει της δικής του εμπειρίας, κανένας σχεδιασμός και καμία εκστρατεία αντιμετώπισης της ποντίκας δεν μπορεί να επιτευχθεί με επιτυχία σε μια γεωγραφική περιοχή όταν ένας από τους προαναφερόμενους φορείς δεν επιδείξει το ανάλογο ενδιαφέρον και δεν συνεισφέρει ενεργά και ουσιαστικά στην εκπόνηση των εκστρατειών. Με απλά λόγια, ο πολίτης οφείλει να λαμβάνει μέτρα προστασίας της περιουσίας του από την ποντίκα και να αποφεύγει ενέργειες που ενθαρρύνουν τη δραστηριότητα και πολλαπλασιασμό της. Οι τοπικές αρχές οφείλουν να λαμβάνουν τα δικά τους μέτρα για να μετριάσουν και περιορίσουν τα προβλήματα των τρωκτικών εντός των διοικητικών ορίων τους. Οι αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες, πέραν από τις οποιεσδήποτε εκστρατείες καταπολέμησης της ποντίκας που οφείλουν να λαμβάνουν σε πολύ σοβαρές εστίες πολλαπλασιασμού της ποντίκας, πρέπει να προβαίνουν στον σχεδιασμό ολοκληρωμένων προγραμμάτων και να μπορούν να τα υποστηρίξουν.

Ένα από τα βασικά εργαλεία αντιμετώπισης ή μετριασμού του προβλήματος αποτελεί το αναθεωρημένο Σχέδιο Καταπολέμησης της Ποντίκας, το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 27.06.2012 και τέθηκε ουσιαστικά σε εφαρμογή από το Τμήμα Γεωργίας από τις αρχές του 2013. Το Σχέδιο αυτό αποσκοπεί στην ενθάρρυνση ομαδικών και οργανωμένων εκστρατειών καταπολέμησης της ποντίκας από τις αρμόδιες κυβερνητικές υπηρεσίες και τις τοπικές αρχές. Επιπρόσθετα, προάγει την αξιοποίηση βιολογικών και φυσικών μεθόδων για προστασία της γεωργοκτηνοτροφικής περιουσίας και περιορισμού της δραστηριότητας της ποντίκας. Δίνει έμφαση στην ορθή διαφώτιση και ευαισθητοποίηση του πολίτη και των τοπικών αρχών, σε μια προσπάθεια να τους παρέχει ορθή πληροφόρηση για την αναγκαιότητα και σημαντικότητα της συνεισφοράς τους στον μετριασμό των προβλημάτων που προκαλεί η ποντίκα.

Κατά το 2013 και 2014, το Τμήμα Γεωργίας προέβηκε σε διάφορες ενέργειες για υλοποίηση του ευρύτερου σχεδιασμού του για αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούνται από την ποντίκα. Οι δραστηριότητες του Τμήματος Γεωργίας επικεντρώθηκαν κυρίως στα ακόλουθα:

(α) Στη διαφώτιση και ευαισθητοποίηση των πολιτών και των τοπικών αρχών.

(β) Στην προώθηση και αξιοποίηση φυσικών και βιολογικών μεθόδων και πρακτικών για περιορισμό της δραστηριότητας και των ζημιών που προκαλεί η ποντίκα.

(γ) Στην ενθάρρυνση για διεξαγωγή οργανωμένων εκστρατειών καταπολέμησης της ποντίκας από τις τοπικές αρχές και τα συμβούλια αποχετεύσεως, καθώς επίσης την παροχή τεχνικής υποστήριξης.

(δ) Στην παραγωγή και προμήθεια επαρκών ποσοτήτων τρωκτικοκτόνου δολώματος για τις εκστρατείες που διενεργούνται από κυβερνητικά συνεργεία, τις τοπικές αρχές και τα συμβούλια αποχετεύσεως.

(ε) Στη διεξαγωγή οργανωμένων εκστρατειών, από τα συνεργεία του Τμήματος Γεωργίας σε σοβαρές εστίες πολλαπλασιασμού της ποντίκας, σε γεωργοκτηνοτροφικές περιοχές και κατά μήκος της νεκρής ζώνης.

(στ) Στην παρότρυνση άλλων κυβερνητικών υπηρεσιών να συνεισφέρουν στις εκστρατείες που πραγματοποιεί το Τμήμα Γεωργίας.

(η) Στην υποβοήθηση άλλων κυβερνητικών υπηρεσιών για τις εκστρατείες που πραγματοποιούν σε δασικές περιοχές, περιοχές κυνηγιού και πέριξ οικιστικών περιοχών.

Tέλος, θα ήθελα με ιδιαίτερη έμφαση να αναφερθώ ότι εντός του 2014 το Τμήμα Γεωργίας έχει υιοθετήσει τη διεξαγωγή ομαδικών εκστρατειών καταπολέμησης της ποντίκας, αξιοποιώντας τη συνεισφορά οργανωμένων συνόλων και του εθελοντισμού, που προσφέρεται από κατοίκους και κυνηγούς. Για πρώτη φορά, πραγματοποιήθηκαν κοινές και ομαδικές εκστρατείες καταπολέμησης της ποντίκας, σε συνεργασία με άλλες κυβερνητικές υπηρεσίες (Υγειονομικές Υπηρεσίες, Ταμείο Θήρας), τις τοπικές αρχές και την Κυπριακή Ομοσπονδία Κυνηγιού και Διατήρησης Άγριας Ζωής (ΚΟΚ & ΔΑΖ). Στις 05.04.2014 και στις 28.06.2014 πραγματοποιήθηκαν δύο ομαδικές εκστρατείες καταπολέμησης της ποντίκας στην επαρχία Λεμεσού, στις οποίες καλύφθηκαν, ενδεχομένως, όλες οι σημαντικές χαρουποπεριοχές της επαρχίας Λεμεσού, που βρίσκονται σε πάνω από 55 κοινότητες και δήμους. Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στη συνεισφορά της ΚΟΚ & ΔΑΖ – τμήματος Λεμεσού, τόσο στον σχεδιασμό και προγραμματισμό των εκστρατειών όσο και για τη μεγάλη συμμετοχή που είχαν κατά την εκπόνηση της εκστρατείας, αφού ενεργοποιήθηκαν και συμμετείχαν σχεδόν όλοι οι τοπικοί κυνηγετικοί σύλλογοι και εκατοντάδες μέλη τους. Οι κυνηγοί επέδειξαν υψηλού βαθμού οργάνωση και εκπόνησαν τις εκστρατείες με μεγάλη σοβαρότητα, χωρίς να εντοπιστεί οποιοδήποτε σοβαρό κρούσμα. Έχουν αποδείξει ότι το πρόβλημα με την ποντίκα είναι κοινό και έχουν τους ίδιους στόχους με το Τμήμα Γεωργίας για τη διεξαγωγή οργανωμένων εκστρατειών για περιορισμό του πληθυσμού της ποντίκας και των ζημιών που προκαλεί με σεβασμό στο περιβάλλον, στην άγρια ζωή και στον άνθρωπο. Οι δύο αυτές εκστρατείες συνεχίζονται και γίνεται τροφοδότηση των σταθμών δολώσεως με νέα δολώματα, ανάλογα με την κατανάλωση που παρατηρείται. Αποτιμώντας τις πιο πάνω εκστρατείες που πραγματοποιήθηκαν κυρίως με τη συνεισφορά του εθελοντισμού από της ΚΟΚ & ΔΑΖ – τμήματος Λεμεσού, προκύπτουν τα ακόλουθα οφέλη:

(α) Έχουν καλυφθεί μεγάλες εκτάσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα, τοποθετώντας μεγάλο αριθμό σταθμών δολώσεως (εγκαταστάθηκαν περίπου 24.000 σταθμοί δολώσεως σε 55 δήμους και κοινότητες).

(β) Προκύπτει δραστική μείωση των πληθυσμών της ποντίκας, γεγονός που καθιστά πιο εύκολες τις μετέπειτα εκστρατείες που διεξάγουν ξεχωριστά τα κυβερνητικά συνεργεία και οι τοπικές αρχές.

(γ) Προάγει και εκπαιδεύει τους εθελοντές για την ορθή εφαρμογή των τρωκτικοκτόνων δολωμάτων και αποφυγή της αλόγιστης χρήσης.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι, τέτοιου είδους ομαδικές εκστρατείες και η αξιοποίηση του εθελοντισμού, δεν πρέπει να αντικαταστήσουν τις οργανωμένες εκστρατείες που διενεργούνται από τις κυβερνητικές υπηρεσίες και τις τοπικές αρχές, αλλά να αποτελέσουν ένα επιπρόσθετο ισχυρό εργαλείο που θα συνεισφέρουν ουσιαστικά στη δραστική μείωση του πληθυσμού της ποντίκας και των ζημιών που προκαλεί.

Εν κατακλείδι, θα πρέπει να τονιστεί ότι αποτελεί ευθύνη όλων μας να προβαίνουμε σε ενέργειες που να αποθαρρύνουν και να περιορίζουν τον πληθυσμό της ποντίκας και των ζημιών που προκαλεί, καθότι κανένας οργανωμένος φορέας από μόνος του δεν μπορεί να επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Το Τμήμα Γεωργίας καλεί όλους τους πολίτες να επιδείξουν την απαραίτητη ευαισθητοποίηση, να αποφεύγουν ενέργειες που ενθαρρύνουν τον πολλαπλασιασμό και δραστηριότητα της ποντίκας και να λαμβάνουν μέτρα προστασίας της περιουσίας τους. Το Τμήμα Γεωργίας καλεί, επίσης, τις τοπικές αρχές να συνεχίσουν τη διεξαγωγή οργανωμένων εκστρατειών εντός των διοικητικών ορίων τους για μείωση των προβλημάτων που προκαλεί η ποντίκα και διαβεβαιώνει ότι θα σταθεί αρωγός στις προσπάθειες τους. Τέλος, καλούνται οι τοπικές αρχές και η ΚΟΚ & ΔΑΖ να συνεχίσουν να συμμετέχουν ενεργά στη διεξαγωγή ομαδικών εκστρατειών καταπολέμησης της ποντίκας σε ευάλωτες περιοχές όπως είναι οι χαρουποπεριοχές, κατά παρόμοιο τρόπο με αυτό που πραγματοποιήθηκε στις δύο προαναφερόμενες εκστρατείες.